Duidelijke taal voor juristen: mis de afslag niet

Alles over B1-niveau, Juridisch

;

Wat verkeersborden je leren over begrijpelijke taal

Stel, je rijdt in een auto. En je rijdt op de busbaan. Soms mag dat. Dus even goed op de verkeersborden kijken. Aha, het mag alleen als je in een elektrische auto rijdt. En het mag niet tijdens de ochtend- en avondspits. De ochtendspits is tussen 06:00 en 09:00 uur, de avondspits tussen 16:00 en 19:00 uur. In de weekenden mag je ook op de busbaan. Heeft je auto meer dan vier deuren? Ook dan mag je op de busbaan. Tenzij je auto dus op benzine of diesel rijdt.

Wacht, mag je hier nou rijden of niet?

Door Damy Baumhöer

Noorse weggebruikers kregen enkele jaren geleden met een situatie als deze te maken. Ze moesten in een paar seconden beslissen of ze nou wel of niet op die busbaan mochten. Het gevolg? Veel bekeuringen. Heel veel bekeuringen.

Wanneer roept je boodschap alleen maar meer vragen op?

Jan Bangsund, juridisch adviseur bij de Noorse Taalraad, gebruikt dit voorbeeld om een belangrijk punt te maken: is je boodschap wel zo helder als je denkt?

Wie is je lezer? En wat wil je van die lezer? Dat zijn de eerste twee vragen die je jezelf als schrijver moet stellen. In dit geval zijn de lezers van de verkeersborden mensen met een rijbewijs. Daar mag je dus wel iets van verwachten. Maar de volgende vraag moet zijn: onder welke omstandigheden leest die lezer je tekst? Iemand die met vijftig kilometer per uur voorbijrijdt heeft maar een paar seconden om je boodschap te begrijpen. Dan kun je niet te veel informatie geven. Doe je dat wel? Dan gaat het mis.

Hoe zorg je dat iemand informatie in één keer begrijpt?

Verkeersborden brengen hun eigen uitdagingen met zich mee. Regels veranderen steeds. Dan moet er dus een nieuw bord komen. Of een extra bord waar de uitzondering op staat. En er is op zo’n bord natuurlijk maar weinig ruimte.

In de journalistiek vragen redacteuren zich vaak hardop af hoe ze het nieuws aan hun buurman of oom zouden vertellen. En dat in één zin. Dat helpt om de belangrijkste boodschap helder te krijgen. Wat wil je nu écht zeggen? Wat moet de lezer nu eigenlijk doen? Of in dit geval: wie mag er nu eigenlijk op die busbaan?

Deze belangrijkste boodschap zet je het liefst op een zichtbare plek. Schrijf je een brief? Dan kun je de belangrijkste boodschap om te beginnen in de onderwerpregel zetten. En in de eerste alinea. Zo is de kernboodschap makkelijk te vinden. En zorg je ervoor dat je lezer zeker doet wat je wil dat die lezer doet.

Wat levert direct duidelijke informatie op?

Is je boodschap maar op één manier te begrijpen? En is de lezer ook daadwerkelijk in staat om die boodschap uit je tekst te halen? Dan weet die lezer sneller wat die moet doen. En maakt die minder fouten. Als je informatie meteen duidelijk is, is dat wel zo eerlijk.

In Noorwegen was de rechter overigens duidelijk over dat moeilijke verkeersbord. Je kunt niet van automobilisten verwachten dat ze in enkele seconden de hoofdregel en alle uitzonderingen begrijpen én correct toepassen. De automobilisten hoefden de boetes niet te betalen.